بهسازی شبکه های آبیاری از دیدگاه شاخص های فرآیندی با استفاده از رویکرد پویایی سیستم ها (مطالعه موردی شبکه آبیاری فومنات)

امروزه کیفیت زندگی بشر به صورت مستقیم تحت تأثیر چگونگی برنامه ریزی و مدیریت منابع آب می باشد. سهم عمده ای از این منابع برای مصارف کشاورزی استفاده می شوند و شبکه های آبیاری و زهکشی که با هدف تأمین آب مورد نیاز کشاورزی احداث می شوند، نقش بسزایی را در کاهش تلفات، حفاظت کمی و کیفی آب و استفاده بهینه از این منابع دارند. با توجه به گذشت سال های طولانی از ساخت اولین شبکه های آبیاری در کشور، بیشتر آن ها به دلایل مختلفی دچار کاهش کارآمدی شده اند؛ لذا توجه به مقوله بهسازی شبکه های آبیاری، جهت ارتقاء عملکرد آن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به دلیل پیچیدگی مسئله بهسازی شبکه های آبیاری و وجود تعاملات و وابستگی بین اجزای آن و آثار بلند مدت مرتبط، نیاز به یک نگاه جامع، سیستمی و آینده نگر وجود دارد. یکی از ابزارهای مدیریتی برای این منظور، علم پویایی سیستم است. هدف این تحقیق ارائه روشی نو و موثر جهت فراهم کردن فضای تصمیم سازی در سطح برنامه ریزی و مدیریتی برای تحلیل بهسازی شبکه های آبیاری از دیدگاه شاخص های فرآیندی کفایت و عدالت (مطالعه موردی شبکه آبیاری و زهکشی فومنات)، با رویکرد پویایی سیستم ها است. برای تحقق این هدف، وضعیت موجود شبکه آبیاری فومنات در قالب ساختار علی و معلولی شناسایی و مدل مفهومی حاکم بر بهسازی این شبکه، تعیین گردید. به دنبال آن مدل کمی رفتار سیستم، تهیه شد و خروجی-های مدل در قالب سناریوها و سیاست های مختلف مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصله حاکی از آن است که با ادامه روند فعلی در آینده، وضعیت شبکه وخیم تر خواهد شد و مطلوبیت به روند نزولی خود ادامه خواهد داد. در مقابل نشان داده شده است که در صورت اعمال سیاست ها و سناریوهای مختلف، سطح مطلوبیت شبکه افزایش می یابد. براساس نتایج حاصله، درصد اثرگذاری سیاست های مختلف متفاوت بوده، سیاست سرمایه گذاری برای بهسازی فیزیکی و سیاست ثابت نگه داشتن سطح زیر کشت، به ترتیب در کوتاه مدت و بلند مدت به عنوان برترین تک سیاست های اعمالی انتخاب شده اند.